Programma LNT | Lezen in het (speciaal) basisonderwijs

Hoe vaardig zijn leerlingen aan het einde van het basisonderwijs (bo) en speciaal basisonderwijs (sbo) op het gebied van begrijpend lezen, ook in relatie tot eerder peilingsonderzoek in 2011-2012? Hoe ziet het leesonderwijs op bo- en sbo-scholen eruit en wat is de houding van leerlingen en leerkrachten ten aanzien van lezen? En welke kenmerken van leerlingen, leerkrachten en scholen hangen samen met de prestatieverschillen op het gebied van begrijpend lezen? In Peil.Leesvaardigheid zijn de antwoorden op deze vragen met behulp van verschillende instrumenten in kaart gebracht. In deze presentatie lichten we de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek toe. Na afloop van de presentatie is er gelegenheid voor vragen en een kort gesprek naar aanleiding van de resultaten.  

Op dit moment domineert de tekst-met-vragen-aanpak nog altijd best veel lessen tekstbegrip in het Nederlandse onderwijs. Deze taak lijkt echter nauwelijks tot niet geschikt om tekstbegrip te oefenen. In deze bijdrage ga ik in op eigen onderzoek bij leerlingen uit het voortgezet onderwijs waaruit blijkt dat je leerlingen met deze taak niet zozeer zelfstandig een tekst leert lezen maar vooral goed tekstafhankelijke begripsvragen leert maken. We bespreken de implicaties van dit onderzoek voor leesoefeningen in de klas én wat ze betekenen voor toetsing: moet je lezen altijd toetsen met begripsvragen? En wat zijn voor de hand liggende, makkelijk na te kijken alternatieven?

Wat doen leerkrachten wanneer leerlingen vastlopen in het lezen van een tekst? Regelmatig zijn de aanwijzingen niet passend bij de leesfout die gemaakt wordt. Dan is er geen leereffect vanuit de leesondersteuning voor de leerling. Het bieden van helpende feedback is nog te vaak onbekend.

De orthografische context (letters, plek van de letters en de andere letters in de buurt), geeft vorm aan de woordidentificatie. Zwakke lezers maken meer gebruik van non-orthografische informatie. Ze kijken eerder naar hun leerkracht of naar een illustratie dan naar het woord. En naar het woord kijken, dat zouden ze nu juist wel moeten doen.

Het is een misvatting om te denken dat de leesfouten bij risico lezers ondersteund moeten worden vanuit de betekenis van woorden (klinkt het goed en klopt het?). Voor risico lezers is dit geen goede aanpak. Leerlingen met een beperkte achtergrondkennis /woordenschat zijn sowieso direct in het nadeel met deze aanpak.

Deze bijdrage verduidelijkt de inhoudelijke toepassing van helpende feedback waarvan de lezende leerling ook leert. 

Het leesonderwijs in Nederland is enorm in beweging. De afgelopen 2 jaar is er meer veranderd dan in de 20 jaar daarvoor. Het vakgebied verandert en het krijgt een andere rol in het curriculum van de basisschool. Tevens wordt het meer verbonden met andere vakgebieden en met kennisontwikkeling. Maar wat gebeurt er met onze methoden en leermiddelen? Gaan ze mee met de ontwikkelingen of zijn ze de boot aan het missen? Ter inleiding verzorgt Jos Cöp een prikkelende mini-presentatie.

Begrijpend lezen is een basisvaardigheid en een van de sleutels tot (onderwijs)succes. De peilingsresultaten Peil.Leesvaardigheid einde (speciaal) basisonderwijs 2020-2021 (Inspectie, 2022) onderstrepen hoe belangrijk het is dat leerlingen met plezier en vertrouwen blijven lezen en daartoe zoveel mogelijk gestimuleerd en gefaciliteerd worden.

Uit de peilingsresultaten blijkt dat er op sommige terreinen nog best wat te winnen valt in het leesonderwijs. Om schoolteams hierbij te ondersteunen en het leesonderwijs een impuls te geven, is een praktische handreiking gemaakt met tips en werkvormen om het leesonderwijs op school verder te ontwikkelen.

Tijdens deze workshop verkennen we de mogelijkheden van ‘Leesonderwijs op peil’ en bespreken we de bruikbaarheid ervan.