Programma TOS kinderen in de klas. Themamiddag van het Landelijk Netwerk Taal

Gemiddeld twee leerlingen in een klas met dertig leerlingen hebben een Taalontwikkelingstoornis. TOS is daarmee de meest voorkomende ontwikkelingsstoornis: er zijn meer kinderen met TOS dan met bijvoorbeeld ADHD en ASS. Toch is de kennis over TOS in het onderwijs beperkt, terwijl die juist ontzettend belangrijk is voor onder andere tijdige signalering. Gelukkig ontstaat er steeds meer aandacht voor TOS-kinderen in de klas. 

Om leraren te ondersteunen in hun onderwijs aan leerlingen met een specifieke beperking ontwikkelde SLO binnen het project Passende Perspectieven profielschetsen en maatwerkaanpassingen. De profielschetsen geven een korte karakteristiek van de beperking of stoornis, en gaan in op de mogelijke gevolgen daarvan op de taalontwikkeling. De maatwerkaanpassingen geven suggesties voor leerkrachten bij het vormgeven van passend onderwijs voor leerlingen met bepaalde profielen en bij bepaalde taaldomeinen.

Binnen mijn stage heb ik voor leerlingen met TOS de profielschets en de maatwerkaanpassingen geactualiseerd. Tijdens de presentatie zal ik ze beide kort toelichten. Ik zal ingaan op de vraag wat TOS is, op de signalering en diagnostisering, de (taal)kenmerken, de sterke kanten van leerlingen met TOS, en op de relatie tussen TOS en meertaligheid. 

Hanneke van der Meer studeert taalwetenschap aan de VU. Ze heeft een specifieke interesse voor TOS en wil haar kennis van taal en taalstoornissen graag inzetten om leerlingen met taalproblemen te ondersteunen. Momenteel loopt ze stage bij SLO en actualiseert ze de TOS-producten van SLO: de profielschets TOS en de maatwerkaanpassingen TOS.

Janneke de Waal-Bogers, MBA is bestuurslid van de Nederlandse vereniging voor Logopedie en Foniatrie en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Logopedie. Ze geeft trainingen aan professionals in het onderwijs en in de zorg over diagnostiek, behandeling en begeleiding van taalstoornissen bij kinderen. In 2021 verscheen onder haar leiding het boek Taaldiagnostiek bij kinderen.

In iedere klas zitten één of twee kinderen met TOS. Kinderen met TOS volgen vaak logopedische therapie om hiaten in de taalontwikkeling weg te werken. Daarnaast is het belangrijk om de taal blijvend te stimuleren. Tijdens deze lezing wordt toegelicht hoe je dit in de klas op een praktische manier kan doen. Op deze manier sluit je niet alleen goed aan bij de behoefte van kinderen met TOS en andere taalzwakke leerlingen, maar kun je ook makkelijk differentiëren zodat alle leerlingen in de klas hier profijt van hebben. 

Hoe is het om een taalontwikkelingsstoornis te hebben? Wat ervaren leerlingen met TOS?
Deze bijdrage geeft inzicht in de ervaring van de leerlingen met TOS. Je ervaart hoe het is als je instructie niet kunt volgen, het spreektempo te hoog ligt, en woorden of klanken niet bekend zijn. In deze workshop kijken we samen naar wat dit inhoudt voor jou als leerkracht. Hoe help je de leerling met TOS? 

Sharon Martens, ambulant begeleider bij Koninklijke Kentalis, krijgt regelmatig te horen dat ambulant begeleiders maar een makkelijke baan hebben: ‘Even een uurtje één-op-één met een leerling werken en op naar de volgende leerling. De rest van de week mag de leraar het weer zelf doen…’. Sahron zal vertellen over hoe zij haar begeleiding vormgeeft; zo veel mogelijk praktische tips en tools en zo weinig mogelijk administratieve last. Ze legt uit hoe zij vanuit de ondersteuningsvraag van de school samen met de leraar, intern begeleider, logopedist, ouders en waar mogelijk de leerling de begeleiding afstemt en vaststelt. De meest effectieve interventie vindt Sharon het aanbieden van een korte, heldere online kennismodule in combinatie met het maken van videobeelden en coaching van de leerkracht op basis van deze kennis en beelden. Een goed voorbeeld van deze interventie is het onlangs opgeleverde Kleuterpakket van Kentalis