Keuzesessies

Onderwijs in mondelinge taalvaardigheid staat niet bovenaan de prioriteitenlijst van Nederlandse basisscholen, zo blijkt uit Peil.Mondelinge taalvaardigheid einde basisonderwijs. Terwijl goede spreek-, luister-, en gespreksvaardigheden je in staat stellen om effectief te communiceren. Bovendien vormen deze mondelinge vaardigheden de basis voor schriftelijke taalvaardigheden. Het leren ervan is dan ook van essentieel belang.

Door haar onderzoek naar spreekvaardigheidsonderwijs in het voortgezet onderwijs weet Anneke Wurth dat onder meer voldoende oefenen met spreken, formatieve evaluatie en feedback krachtige middelen zijn voor de ontwikkeling van spreekvaardigheid bij jongeren. Welke inzichten uit dit onderzoek kunnen we op succesvolle/zinvolle wijze vertalen naar ons basisonderwijs met het oog op het ontwikkelen van luister-, gespreks- en spreekvaardigheid bij onze jongere doelgroep?

In deze sessie werken we vanuit bewezen effectieve didactiek toe naar praktische toepassingen voor het basisonderwijs. Wat is in ons onderwijs daarin al succesvol en op welke wijze kunnen we onze didactiek vanuit het genoemde onderzoek versterken? We zullen tot slot ook de mogelijkheden verkennen om voor deze leerstof te komen tot een duidelijkere doorlopende leerlijn binnen het basisonderwijs, ook met een blik op het voortgezet onderwijs. 

Voor goed schrijfonderwijs is effectieve feedback een voorwaarde, omdat dit voor de leerling, inzichtelijk maakt hoe hij heeft gepresteerd en hoe hij zijn tekst kan verbeteren. In deze bijdrage bespreken we in vogelvlucht enkele belangrijke inzichten over goede feedback: Op welk moment tijdens het schrijfproces geef je feedback? Waar geef je feedback op? En hoe verwoord je deze zo goed mogelijk, zodat de leerling ook daadwerkelijk iets met de feedback doet? We presenteren een concreet stappenplan dat je erbij kunt houden tijdens het geven van feedback. Dit stappenplan is onderdeel van ons in het najaar te verschijnen boek Maak er geen punt van! Feedback geven op schrijfproducten, van po tot wo.

Meike Korpershoek is mbo- en hbo-docent Nederlands en heeft een onderwijsadviesbureau, de Taalprof. Monica Koster is onderzoeker, ontwikkelaar en onderwijsadviseur en promoveerde op onderzoek naar schrijfonderwijs in het po met de methode Tekster. Ook is ze hoofdredacteur van tijdschrift MeerTaal.

Er zijn altijd leerlingen die in meer of mindere mate profiteren van het leesaanbod. Leraren moeten een aanbod-antwoord kunnen bieden aan de fanatieke intrinsiek gemotiveerde lezers , aan de ik-had-en-heb-er-geen-zin-in-lezers en aan de lezers die heel moeizaam lezen en dus vaak helemaal niet willen lezen. En alle schakeringen daar tussenin. Het kunnen omgaan met verschillen tussen leerlingen is altijd al een behoorlijke klus en het schooljaar 2020 – 2021 deed daar een schepje bovenop.

Op basis van deze overweging is het cruciaal om vanuit de ontwikkelingslijn leesvaardigheid een gedifferentieerde aansluiting  te kunnen maken op de leer- en leesbehoeften. Omdat niet al het oude verkeerd is, bepleit ik de inzet van een zogenaamd ‘running record’. (Clay, 1993; Smits & Braams, 2006, Duke 2020). Ik wil een geactualiseerde versie toelichten als basis voor meer formatief assessment. Dat is nodig om te kunnen aansluiten en dat is nodig om gerichte feedback te kunnen bieden. Welke feedback dan helpend is, is te vaak nog een puzzel. Wat doen leraren en wat zouden ze kunnen doen wanneer een leerling vastloopt in het lezen van een tekst? Voorzeggen? Of: “Kijk eens goed”? De illustratie inzetten of de context benutten? Welke feedback is helpend als de leerling het woord leest, maar niet weet wat het woord betekent, of de betekenis van de tekst niet begrijpt? Te vaak is de geboden feedback niet passend bij de leesfout die gemaakt wordt. Dan is er geen leereffect vanuit de leesondersteuning voor de leerling. Ik wil effectieve feedback toelichten vanuit de insteek dat ‘helpende feedback, feedback is waarvan de leerling ook leert’. Hier wil ik Mary Clay citeren:

“If the child is a struggling reader or writer, the conclusion must be that we have not yet discovered the way to help him learn”.