Sprekers

Werkgroep: Vakgerichte schrijfvaardigheidstraining volgens de Hochmann-methode

Ook enthousiast geworden n.a.v. het artikel Leer kinderen beter schrijven, het werpt op alle v(l)akken vruchten af!  (De Correspondent, sept. 2017)? Laat je verder inspireren door concrete Nederlandstalige uitwerkingen van oefeningen uit dat artikel en ontdek hoe je met korte schrijfopdrachten rond de vakinhoud effectief kunt werken aan beter inzicht in de leerstof én aan een betere schrijf- en uitdrukkingsvaardigheid van leerlingen.

Werkgroep: Inclusief natuur- en techniekonderwijs  in meertalige klassen: een ontwerpgericht onderzoek in Zweden, Noorwegen en Nederland

In deze sessie maakt u kennis met internationaal onderzoek waarin leerkrachten werden getraind in het toepassen van inclusieve strategieën in meertalige klassen, in de bovenbouw van het basisonderwijs voor N&T. De interventies werden door de onderzoeksteams uit drie landen gezamenlijk ontwikkeld en de trainingen in die landen werden zoveel mogelijk identiek ontworpen en uitgevoerd. De analyse van de onderzoeksgegevens moet zicht geven op succesfactoren voor ontwerp en implementatie van de professionalisering, de inclusieve strategieën, en overeenkomsten en verschillen tussen de landen. Tussentijdse opbrengsten worden gedeeld en u krijgt een inkijkje in het toepassen van de strategieën in Nederland.   

Maaike Hajer, Suzanne van Norden, Gerald van Dijk & Jantien Smit

Werkgroep: (Bedrijf)economische vaktaalwoorden leren onderwijzen: KOP-studenten aan het woord.

(Bedrijf)economische vaktaalwoorden onderwijzen is een uitdaging. Helemaal voor KOP-studenten, studenten met een bacheloropleiding op het terrein van economie die in één jaar worden opgeleid tot tweedegraads docent (bedrijfs)economie. In Tilburg bevat het KOP-curriculum in totaal 10 studiepunten voor vakdidactiek, waar taalgericht vakonderwijs een aspect van is. De KOP-studenten moeten een les te ontwerpen en uitvoeren waarin het leren van (bedrijfs)economische vaktaalwoorden centraal staat. Tijdens de workshop gaat een aantal studenten met u in gesprek over hun ervaringen en reflecteert u samen met de studenten en de aanwezige opleiders over de noodzaak van taalgericht vakonderwijs als onderdeel van het KOP-curriculum.  

Dorien Doornebos & Anne Kerkhoff

Werkgroep: De effecten van een domeinspecifieke leesinstructie bij geschiedenis.

Het lezen van teksten speelt bij geschiedenis een belangrijke rol. Er is weinig bekend over welke domeinspecifieke leesstrategieën nodig hebben bij het lezen van teksten, geschreven door historici.

In deze bijdrage zal ik de resultaten van een experimenteel onderzoek naar domeinspecifieke leesstrategieën presenteren. Tijdens het onderzoek kregen 92 Havo 4 leerlingen gedurende 3 lessen een domeinspecifieke lezen-om-te-schrijven instructie en schreven zij zelf een tekst. De ontwerpprincipes, de interventie en de (positieve) effecten van deze instructie op de domeinspecifieke kennis van leerlingen over het lezen van teksten zullen, in samenhang met de kwaliteit van de geschreven teksten, aan bod komen.

Johan van Driel & Jannet van Drie

Werkgroep: Taalvaardigheid voor wiskundig modelleren in de klas.

Wiskundig modelleren is een belangrijk onderdeel van de vernieuwde examenprogramma’s voor het HAVO en VWO. Modelleerproblemen in contextrijke opdrachten worden door middel van teksten aan leerlingen aangeboden. Voor leerlingen blijft het vertalen van de problemen uit de werkelijkheid naar de wiskunde en andersom sterk af te hangen van de taalvaardigheid van de leerlingen. In dit onderzoek hebben leerlingen (n=248) modelleeropdrachten gemaakt en zijn er leerlingen geïnterviewd (n=26) over de gemaakte opdrachten. Uit de analyses blijkt het lezen en interpreteren van de tekst een obstakel voor leerlingen. In vervolgonderzoek zullen we kijken naar het effect van samenwerkend leren op taalvaardigheid bij het wiskundig modelleren.

Werkgroep: Taal en rekenen in beroepsgerichte contexten.

Leerlingen in het (voorbereidend) beroepsonderwijs hebben vaak problemen op het gebied van rekenen/wiskunde en taal, met name als deze worden aangeboden op een manier die ver af staat van hun eigen werkelijkheid. Dat is niet alleen zo in Nederland.

Door het reken/wiskunde onderwijs meer taalgericht te maken en te situeren in beroepsgerichte contexten, proberen we de ontwikkeling van school- en vaktaal in samenhang met de ontwikkeling van rekenen/wiskundig begrip te stimuleren. In het project werken de onderzoekers uit twee landen nauw samen met de docenten aan het ontwerpen en testen van les- en scholingsmaterialen. In deze werkgroep delen we voorbeelden van lesmateriaal, werk van leerlingen en onderdelen van de professionalisering en de ervaringen daarmee. We gaan ook met u in gesprek over de mogelijkheden en beperkingen van deze internationale werkwijze.

Dede de Haan & Selma Mulder-Hiemstra

Werkgroep: Werken aan een taaloffensief: hoe gaan we dat doen?

In deze rondetafelbijeenkomst is er gelegenheid tot uitwisseling over de inzichten die deze dag hebben opgeleverd. Ook inventariseren we welke vragen in het onderwijs leven als het gaat om de ontwikkeling en implementatie van een taalgerichte onderwijsaanpak in de vakken. Waar lopen docenten tegenaan, in welke sectoren spelen welke vragen, en op welke manier kan ondersteuning worden geboden? Het Platform Taalgericht Vakonderwijs wil deze inventarisatie gebruiken om zo goed mogelijk in te kunnen spelen op behoeften uit het veld.

Werkgroep: Taalgericht lesgeven met contextrijke werkvormen.

Taal en leren zijn sterk met elkaar verweven, maar je taal eigen maken is daarnaast ook een actief proces waarin de leerling zelf een belangrijke rol speelt. Op welke manier kun je leerlingen stimuleren én activeren om zich in vakken taal eigen te maken? Welke werkvormen en opdrachten kun je daarvoor als vakdocent inzetten?

Voor taalzwakke leerlingen in alle vormen van onderwijs geldt dat hun beperkte taalbasis hen ernstig belemmert bij tekstbegrip. Het onderwijs is geneigd het leesaanbod voor deze leerlingen te verarmen of lezen te vermijden en te focussen op taalmethodes waar bijvoorbeeld leesstrategieën worden geoefend. Dit terwijl juist diep lezen/luisteren van goed geschreven boeken en thematische tekstsets (met behulp van scaffolding) en een dialoog daarover leidt tot contextuele kennisopbouw en kritisch denken. In deze presentatie worden praktische voorbeelden gegeven van de verbinding van lezen, praten en schrijven met interessante (vak)thema’s.

Werkgroep: “Zo heb ik nog nooit naar deze tekst gekeken!”. Over genreanalyse door hbo-vakdocenten.

Genredidactiek kan een krachtige aanpak zijn om meer taalgericht vakonderwijs in het hbo te realiseren (Kuiper, 2018; Van Dijk, 2018). Een eerste stap is vaak een genreanalyse: het uitpluizen van een vaktekst vanuit een taalgericht perspectief. In deze bijdrage gaan we in op een genreanalyse die een groep hbo-vakdocenten uitvoerde. De docenten analyseerden middels een format en een uitgewerkt voorbeeld eerst individueel en vervolgens samen het genre ‘white paper’. Vervolgens stelden ze in overleg de tekstkenmerken van het genre vast, als uitgangspunt voor hun onderwijs. In de conferentiepresentatie komen de aanpak van de genreanalyse en de docentervaringen beide aan bod.

Werkgroep: Welke kansen biedt Curriculum.nu voor geletterdheid in het vakonderwijs?

In oktober 2019 adviseert Curriculum.nu het Ministerie van OCW over het curriculum van de toekomst. Aan de basis van dat advies ligt het werk van ontwikkelteams van docenten voor negen leergebieden, zoals mens&natuur, nederlands en rekenen/wiskunde. Elk ontwikkelteam bepaalde voor zijn eigen leergebied een visie en essentiële inhouden. Daarnaast ontwikkelden de teams in een doorgaande lijn (van kleuters naar het eind van het voortgezet onderwijs) bouwstenen voor de kennis en vaardigheden van betreffende leergebieden. Wat wordt er in die bouwstenen gezegd over de rol van (vak)taal? Welke kansen biedt het curriculum van de toekomst voor de geletterdheid van alle leerlingen?

Bart van der Leeuw & Nellianne van Schaik-Maljaars

Werkgroep: Onderwijs in taal over gezondheid, ziekte en zorg

Bij gezondheid, ziekte en zorg is taal een onmisbaar middel. Hoe vanzelfsprekend ook, gezondheids- en medische taal moet je wel leren. Als auteurs van het boek Medische mensentaal zijn wij van mening dat taal over gezondheid, ziekte en zorg speciale aandacht verdient, juist ook in het onderwijs. Hoe dat vorm kan krijgen ligt buiten onze deskundigheid en mogelijkheden. Wel kunnen we een bijdrage leveren aan een discussie of het zinvol, nuttig en haalbaar is het onderwijs opnieuw 'op te zadelen' met een algemeen vormende taak, terwijl menigeen denkt dat jongeren de bedoelde vaardigheden zich vanzelf wel eigen maken of dat ouders hier een taak hebben.

Frans Meijman & Annelies Bakker

Werkgroep: Lezen en schrijven om te denken en kennis op te bouwen.

Lezen en schrijven zitten in het basisonderwijs vaak ‘verstopt’ in het taalprogramma. Toch komt er steeds meer aandacht voor functionele contexten van lees- en schrijftaken. Zaakvakonderwerpen zijn heel geschikt om die context te leveren en maken het mogelijk om kinderen te motiveren voor lezen en schrijven. Welke strategieën kan een leerkracht inzetten om lees- en schrijfvaardigheid van kinderen binnen de context van een onderwerp te versterken? In deze workshop / rondetafelsessie wil ik graag met de deelnemers in gesprek gaan over de mogelijkheden van gekoppeld lezen en schrijven bij zaakvakken, aan de hand van voorbeelden van hoe ik hieraan heb gewerkt met mijn pabostudenten.

Werkgroep: Lezen met de leessandwich: een beproefde didactiek.

De leesteksten in methodes en examens nodigen niet altijd uit om te gaan lezen. De leessandwich is een beproefde didactiek die leerlingen en studenten activeert en motiveert om te gaan lezen. Daarbij is de (vak)tekst het uitgangspunt en er gebeurt altijd iets voor, tijdens en na het lezen. Ze leren zo complexe teksten over vakinhouden lezen en begrijpen. Tijdens deze workshop ervaar je zelf een sandwich-opdracht, gaan we in op de theorie achter deze didactiek en krijg je ideeën om je eigen lessen aan te passen.

Werkgroep: Welke taalcompetenties hebben vakleraren nodig om geletterdheid bij hun leerlingen te ontwikkelen?

Alle leraren van alle vakken zetten tijdens hun werk tal van competenties in. Die liggen op het gebied van vakinhouden, vakdidactiek en pedagogiek. Maar bij de taken die de leraar dagelijks uitvoert, spelen ook zijn taalcompetenties een belangrijke rol. In zijn lessen speelt de leraar in op de taalvaardigheid van zijn leerlingen en draagt hij bij aan de verdere ontwikkeling van hun (vak)taalvaardigheid.
In 2003 publiceerde de Nederlandse Taalunie een referentiekader voor taalcompetenties van leraren onder de titel Dertien doelen in een dozijn. Dit kader is niet meer actueel, onder andere door de grotere heterogeniteit van klassen en digitalisering van de samenleving. Op dit moment schrijft een werkgroep van lerarenopleiders aan een nieuwe versie. We leggen een concept voor en zijn benieuwd naar uw commentaar.