Keuzesessies

Alle talen in de klas: omgaan met meertaligheid/ meertalige taalronde

Veel kinderen in Nederland groeien op met meer dan één taal; kinderen van migranten, van internationale werknemers, uit meertalige gezinnen of kinderen waar thuis een dialect of minderheidstaal wordt gesproken. Maar ook kinderen met Standaardnederlands als voertaal groeien op met steeds meer talen in hun omgeving en kunnen zich steeds vaker en beter uitdrukken in andere talen. 

• Hoe ga je om met al die talen in een groep?
• Hoe kan de hele klas profiteren van die veeltaligheid?
• Hoe kunnen anderstalige kinderen hun moedertaal inzetten om beter te worden in het Nederlands? Hoe verandert taalachterstand in verrijkende talenkennis?

Wij gaan ervan uit dat kinderen het beste leren als ze betrokken zijn. Kinderen raken betrokken als ze gebruik mogen maken van hun deskundigheid. Daarom zetten we alle talen van kinderen actief in en gebruiken we hun eigen dagelijkse ervaringen als bron voor taalonderwijs. In een meertalige taalronde komt het werken aan socialisatie, subjectivering en kwalificatie (Biesta) samen. Dat is voor elke groep verrijkend.

In deze workshop delen Taalvorming, Studio Taalwetenschap en lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid NHL/Stenden hun ervaringen en expertise betreffende dit onderwerp en voeren we een meertalige taalronde met elkaar uit.

Karijn Helsloot is senior adviseur taalbeleid en meertaligheid. Voor het onderwijs heeft zij SJOES en Taaltrotters gemaakt, programma's over taalvergelijking en meertaligheid voor het po en vo. Zij is mede-auteur van Ruimte voor nieuwe talenten, geschreven op verzoek van de PO-raad. Van 2016-2019 was zij projectmanager van de pilot Taal naar Keuze, aanvullend talenonderwijs binnen de Espritscholen. Sinds oktober 2019 is zij directeur van Stichting Taal naar Keuze. https://www.linkedin.com/in/karijnhelsloot/

Klarinske de Roos is werkzaam als trainer/adviseur bij de NHLStenden Hogeschool. Ze verzorgt de opleiding voor coördinator taal in het basisonderwijs en begeleidt en coördineert de netwerken voor taalcoördinatoren in Friesland. Tevens maakt ze deel uit van het lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid waarbij dialogisch leren en lesgeven centraal staat (https://interactieindeklas.com/). Vanuit het lectoraat is zij betrokken bij het traject 'Inspirerend Meertalig onderwijs' https://www.inspirerendmeertaligonderwijs.nl/ waarin de taalronde in meertalige context een van de verdiepingsmogelijkheden is. 

Iedereen kan meedoen met de Natuur- en Techniekles
De inzet van moedertalen in inclusief, taalgericht vakonderwijs

Zaakvakonderwijs en taal zijn nauw met elkaar verbonden. Wie de leraar en de medeleerlingen niet kan volgen, teksten niet goed begrijpt of zich moeilijk in taal kan uitdrukken, zal moeite hebben om kennis over de vakinhoud op te doen. Taal blijft het voornaamste medium om die kennis in uit te drukken. Voor nieuwkomers en andere tweedetaalleerders is het dan ook essentieel om binnen de vaklessen aandacht aan taal te besteden, en daarbij ook de aanwezige moedertalen te benutten. Leerlingen brengen met hun moedertalen namelijk kennis en taalvaardigheid mee naar de klas die veelal onbenut blijven.

Een internationale onderzoeksgroep heeft in drie landen (Nederland, Noorwegen en Zweden) onderzocht welke strategieën kunnen worden ingezet om alle leerlingen bij Natuur en Techniek te betrekken. In bovenbouwgroepen met verschillende percentages meertalige leerlingen werden drie N&T-onderwerpen behandeld gedurende het schooljaar 2018-2019: geluid, onderhoud en slijtage, en plantengroei. De leerkrachten werden gestimuleerd om te experimenteren met vier strategieën die de deelname van alle leerlingen aan de vaklessen kunnen bevorderen:

1.            Interactie over het onderwerp bevorderen
2.            Geplande scaffolding van taal
3.            Interactieve scaffolding van taal
4.            Meertalige hulpbronnen inzetten

In de workshop zoomen we in op de vierde strategie. We laten zien hoe deze strategie verweven is in de lesmaterialen, hoe de inzet van moedertalen in de klas eruit kan zien, en wat ervaringen waren in het werken met deze strategie in de klas in de drie verschillende landen. Wat kunnen we leren van de ervaringen in de Noorse en Zweedse klassen, waar meertaligheid al langer positief wordt benaderd? Vervolgens slaan we de brug naar de praktijk van de deelnemers: waar zien zij ruimte voor de inzet van meertalige hulpbronnen (moedertalen) in de klas? Waar zien zij kansen, en waar bedreigingen? Welke strategieën zijn ze bereid uit te proberen in hun eigen onderwijspraktijk?

Suzanne van Norden is docent op de pabo Marnix Academie en auteur van enkele boeken en een blog over interactief schrijfonderwijs en heeft een eigen begeleidingspraktijk. Zij heeft vanuit haar ervaring met taalgericht vakonderwijs op de basisschool meegewerkt aan dit onderzoek naar voorwaarden voor inclusief, taalgewricht natuur- en techniekonderwijs.

Overgang nieuwkomers naar de reguliere groep

Na 1 tot 1,5 jaar stroomt de ‘nieuwkomersleerling’ uit naar de reguliere groep. Leerlingen die we net als alle andere kinderen op onze basisscholen hoogwaardig onderwijs moeten bieden in een doorlopende lijn met vastliggende eindtermen. Daar ligt een grote verantwoordelijkheid.

Inzichten in tweedetaalverwerving, meertaligheid en taaldidactiek wijzen de weg naar een meerjarig integratiemodel dat bestaat uit eerste opvang in een taalklas, een instapfase in regulier onderwijs en doorgroeifase.

In deze workshop zoomen we in op de instapfase; wat is het niveau bij uitstroom uit de nieuwkomersgroep/ taalklas en wat mag de leerkracht van de leerling verwachten? Welke kennis en vaardigheden heb je als leerkracht en als school nodig om onderwijs op maat te bieden aan deze meertalige leerlingen? En om hun dagelijkse taal en schooltaal te helpen ontwikkelen naast of gebruikmakende van het reguliere curriculum? Er worden handreikingen en praktische tips gegeven om direct mee aan de slag te gaan.

Frits Los is onderwijsadviseur bij HCO. Het hoofdspecialisme van Frits Los  is Nederlands als tweede taal, waarbij hij o.a. put uit ervaring en opgedane kennis als leerkracht Nederlands op een internationale school en directeur op NTC scholen in het buitenland.

Eveline Oskam is onderwijsadviseur bij HCO en wil met haar ruime onderwijservaring, kennis en praktische aanpak, aansluiten bij de behoeften van leerkrachten, zodat ze ‘morgen’ met de leerling aan de slag kunnen. Steeds meer leerkrachten krijgen te maken met een toestroom van anderstalige leerlingen in de groep, maar hoe kun je deze leerlingen goed begeleiden als je je handen al vol hebt aan je groep leerlingen met talloze onderwijsbehoeften?!