Programma

Tegen de tijd dat leerlingen in groep 6 belanden, vindt er een uitdagende omslag plaats: leerlingen gaan steeds meer lezen om te leren. Tegelijk weten we dat Nederlandse leerlingen het juist met diep tekstbegrip lastig hebben. Het zien van de rode draad in een tekst en het geordend onthouden van de belangrijkste informatie: stuk voor stuk vaardigheden die lastig zijn om te leren én om te onderwijzen. Tijdens mijn promotieonderzoek heb ik onderzocht of expliciete aandacht voor de onderliggende structuur van informatieve teksten (denk aan: oorzaak-gevolg, chronologie) een kansrijke manier kan zijn om het leesonderwijs te verrijken. De achterliggende gedachte is: als je weet hoe een tekst is opgebouwd en welke logische denkrelaties daarin zitten, dan geeft dat lezers mogelijk een handvat om de inhoud uit de tekst geordend te verwerken. Maar is dat daadwerkelijk het geval voor leerlingen in groep 6 tot en met 8? Is het effectief om aandacht aan tekststructuur te besteden? Hoe ziet goed onderwijs over tekststructuur eruit? Welke uitdagingen zijn er nog in de Nederlandse context? Ik laat aan de hand van mijn onderzoek en een aantal praktische voorbeelden zien hoe aandacht voor tekststructuur kan helpen om gelijktijdig aan kennisopbouw en diep tekstbegrip te werken.  

Cultuureducatie en leesbevordering hebben veel met elkaar gemeen, en kunnen elkaar op vele manieren verrijken en verdiepen. In deze presentatie ontdek en ervaar je waar de kansen tot integratie liggen, en hoe je aan doelen kunt werken binnen zowel cultuureducatie als leesbevordering. Door naar praktijkvoorbeelden te kijken, krijg je ideeën hoe je die kansen kunt omzetten in rijk en betekenisvol onderwijs op je eigen school.

Deze workshop gaat over de inzet van samenwerkend leren in taal- en leeslessen. Hoe zorg je dat alle leerlingen actief meedoen en écht met elkaar samenwerken?

Jarenlang werd in Groningen gewerkt met het Amerikaanse schoolverbeteringsprogramma Success for All. In dit programma staat het bevorderen van het leesplezier en de leesvaardigheid van alle leerlingen centraal. In de lessen wordt veel gewerkt met echte kinderboeken en samenwerkend leren. In de workshop besteden we aandacht aan ervaringen en inzichten die op deze scholen zijn opgedaan. We bekijken o.a. welke praktische handvatten onderzoek naar samenwerkend leren biedt ten aanzien van bijvoorbeeld kenmerken van een goede samenwerkopdracht, de samenstelling van groepjes, en mogelijke coöperatieve werkvormen. Ook gaan we met elkaar in gesprek over toepassing van samenwerkend leren in taal- en leeslessen op de eigen school.

Het lezen van informatieve teksten is een lastige taak voor veel leerlingen in het basisonderwijs.  Deze teksten hebben een hoge informatiedichtheid en zijn anders gestructureerd dan verhalende teksten. Onderzoek toont aan dat het aanleren van kennis over veelvoorkomende structuren in informatieve teksten zoals: chronologie, oorzaak-gevolg en vergelijking een positief effect heeft op tekstbegrip.

In ons project onderzoeken we hoe tekststructuuronderwijs vormgegeven kan worden in de basisschool. Het vakgebied natuur & techniek biedt daarvoor een rijke en betekenisvolle context. Onderzoeksactiviteiten nodigen uit tot verder lezen over verschillende onderwerpen en bieden kansen voor functionele schrijftaken. De N&T-inhouden en -denkwijzen sluiten bovendien goed aan bij de verbanden die centraal staan in de verschillende tekststructuren. Denk aan het volgen van allerlei processen (chronologie), het classificeren van dieren of planten (vergelijking), of het doorzien van verbanden in termen van oorzaak en gevolg.

Samen met basisschoolleerkrachten ontwikkelden we de lessenserie FLINT (Functioneel Lezen In Natuur- en Techniekonderwijs) waarin lees- en schrijflessen gericht op tekststructuur worden gecombineerd met hands-on activiteiten. In deze workshop vertellen we je meer over het project en onze belangrijkste bevindingen, maar we geven je ook handvatten om zelf aan de slag te gaan met de didactische uitgangspunten die eraan ten grondslag liggen.

FLINT is het Engelse woord voor vuursteen. Met vuursteen kun je alleen vonken maken door deze tegen een ander object, een vuurslag, te slaan. Net zo willen we met deze combinatie van vakgebieden een vuurtje doen ontbranden bij de leerlingen. Onze eerste bevindingen zijn wat dat betreft positief!

Nederlandse leerlingen lezen steeds minder, waardoor hun leesprestaties afnemen. Eén van de oorzaken hiervan is een lage leesmotivatie. Samen met collega's heb ik onderzocht wat het effect is van interventies die als doel hebben om de leesmotivatie te bevorderen. We hebben een meta-analyse uitgevoerd, dat is een overzichtsstudie waarin de resultaten van eerder onderzoek worden samengevat. Hieruit blijkt dat het bevorderen van positieve opvattingen over lezen niet alleen leidt tot een hogere leesmotivatie, maar ook tot beter leesbegrip. In mijn presentatie zal ik de resultaten van ons onderzoek verder toelichten en ingaan op effectieve manieren om de leesmotivatie van leerlingen in de klas te bevorderen.

In deze sessie krijg je korte flitspresentaties van inspirerende voorbeelden van collega's die werken aan rijk leesonderwijs.

Studenten opleiden tot lezers. Jeugdliteratuur op de Pabo | Sander Veenema en Yvonne Dijkstra

‘Als je op een pabo komt en daar een boek laat zien, vragen studenten wat dat is. En dan donderen hun mobieltjes van schrik uit hun handen. En dat moet dan ongeletterd, ongeïnteresseerd en ontzield onze kinderen verder helpen? Ja, dat lukt niet.’

Bovenstaand citaat komt uit een interview met Sjoerd Kuyper, dat onlangs in de Volkskrant stond. Het is heel aardig geformuleerd – wij hebben er hartelijk om gelachen – maar het beschrijft niet de werkelijkheid zoals wij die op pabo De Eekhorst kennen.

In deze presentatie tonen wij wat we op onze pabo doen om studenten [weer] aan het lezen te krijgen. In de meeste gevallen lukt dat heel goed, wat niet verwonderlijk is als je weet hoeveel prachtige kinderboeken er ieder jaar weer verschijnen. Maar daar moet je dan eerst wel kennis mee maken. Vandaar dat de basis van onze reguliere aanpak bestaat uit veel zelf lezen; ieder jaar lezen studenten minimaal 30 kwalitatief goede kinderboeken die ze voor het grootste gedeelte kiezen uit een door ons samengestelde lijst. Want het gaat er niet alleen om DAT je leest, maar ook WAT je leest.

Naast het reguliere programma bieden we sinds een aantal jaren ook de Minor Jeugdliteratuur aan. Dat is een studieonderdeel van een half jaar dat studenten in hun vierde jaar kunnen kiezen om zich te specialiseren in jeugdliteratuur en lezen. Met succes; afgelopen collegejaar kozen meer dan tachtig studenten [van onze eigen hogeschool én ook studenten van andere hogescholen] voor deze minor. Want ook veel studenten zien het belang van aandacht voor leesbevordering.

In onze pitch vertellen we meer over onze aanpak!

Boeken veelzijdig gebruiken | Rigoberta Mejia Sian

Een boek is meer dan alleen een verhaal. Ontdek hoe je op school op onderzoek gebaseerde tools kan inzetten om boeken op een veelzijdige manier te gebruiken in jouw curriculum. Als leescoördinator op een basisschool in Utrecht deel ik graag onze aanpak, waarbij we de focus leggen op verschillende diversiteitsfactoren en die koppelen aan vakken zoals wereldoriëntatie, burgerschap, Vreedzame school en boekenkringen. Leer hoe je boeken op nieuwe en inspirerende manieren kan bekijken om zo een verrijkende leerervaring te creëren voor alle leerlingen.